လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၼႂ်းၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21

 ပိၼ်ႇတႅမ်ႈ - ၸၢႆးၸွမ်သႅင်ဝၼ်း

တွၼ်ႊႁုပ်ႈယေႃႈ 

ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၼႂ်းၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21 ၼႆႉ လႆႈထူပ်းၺႃး လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉမဵဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇယၢမ်ႈၺႃးမႃးဝႆႉယူႇ၊ ယွၼ်ႉ ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵၢပ်ႈပၢၼ် ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႊသူႇၸူး ၵၢပ်ႈယၢမ်းလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုပ်ႈၼႃႈ ၾၢႆႇပၢႆးၸၢင်ႊ၊ လွင်ႈလိူၺ်ႈတူဝ်ႈ လုမ်ႈၾႃႉ လႄႈ တင်းတၢင်းလူဝ်ႇတူင်ႇၵူၼ်း ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႊမႃးဝႆႉၸိူဝ်းၼႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်ၼႆႉ တႅမ်ႈပၢႆး ၼႄဝႆႉ လွင်ႈႁေႉႁမ်ႈ ဢၼ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇပၢၼ်မႂ်ႇ လႆႈထူပ်းၺႃးဝႆႉ၊ ၸိူဝ်ႉၼင်ႇ - လွင်ႈပၢႆးၸၢင်ႊမႃးယႃႉၵဝ်း (လွင်ႈယႃႉၵဝ်းၾၢႆႇပၢႆးၸၢင်ႊ)၊ လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်၊ လွင်ႈယူႇလီပၢႆးၸႂ် လႄႈ ဢိၵ်ႇထႅင်ႈတင်း တၢင်းလႅၵ်ႈလၢႆႊ လွင်ႈၽႂ်ႇ ၶႂ်ႈၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းမေႃၸိူဝ်းၼႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၼႆႉ ယင်းၾၢႆႈဢွၵ်ႇပၢႆး ၼႄပႃး လွင်ႈပိူင်ၾၢင်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းလူင် ပၢႆးပၺ်ႇ  ၺႃႇၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21၊ လွင်ႈတၢင်းလူဝ်ႇ ဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈမေႃႁပ်ႉ တၢင်းႁၼ်ထိုင် ၵူႊလၢႆၾၢႆႇ၊ လႄႈ  လွင်ႈ သဵင်ႇတႃႉ လုၵ်ႈ ႁဵၼ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်တေႃႈလဵဝ် လႆႈထူပ်းၺႃးဝႆႉၸိူဝ်းၼႆႉ လူးၵွၼ်ႇ။ လူၺ်ႈၵေႈလိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၸၢင်ႊႁဵတ်းႁႂ်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႊပဵၼ်ႁႅင်းဢီး တႃႇလွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းသူၼ်ႇလဵဝ် လႄႈ တႃႇလွင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလူင် တင်းလူမ်ႈလႆႈယူႇ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်ၶူၵ်ႇၵေႃတႆး - လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၼႂ်းၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21

လုတ်ႇလူင်းၽိုၼ်လိၵ်ႈတီႈၼႆႉ

တွၼ်ႊၼမ်း

ၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21 ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႊလူင်ၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈယဝ်ႉ။ လွင်ႈပၢႆးၸၢင်ႊၶိုတ်းၵၢပ်ႈ၊ လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႊ ယဵၼ်ႇငႄႈၽိင်ႈထုင်း လႄႈ လွင်ႈလိူၺ်ႈတူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မႄးသၢင်ႇႁၢင်ႊလႅၵ်ႈလၢႆႊ လၢႆးယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်း၊ လၢႆးႁဵတ်းၵၢၼ်၊ လၢႆးႁဵၼ်းႁူႉၵူၼ်းႁဝ်းဝႆႉယူႇ။ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ဢၼ်ပဵၼ်ပိုၼ်ႉ ထၢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေႃႈမီး လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႊၸွမ်းဝႆႉယူႇဢမ်ႇႁၢင်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ လွင်ႈလႅၵ်ႈ လၢႆႊၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မီးပၼ်တိုဝ်ႉတၢင်း တႃႇၵၢၼ်ၶူင်ႊသၢင်ႈလႄႈ ႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼႆသေတႃႉၵေႃႈ မၼ်းသမ်ႉမီးပႃးတင်း လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉတင်းလၢႆၸွမ်းဝႆႉယူႇ။ ၵၢၼ်သွၼ်ႁဵၼ်း လၢႆး ၵဝ်ႇၵဝ်ႇၼႆႉ ထူပ်းၺႃးတၢင်းယၢပ်ႇ တႃႇၶိုတ်းငမ်ႇၸွမ်း တၢင်းလူဝ်ႇၵၢပ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇမႃး၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးမႃး လွၵ်းပဝ်ႇၾၢႆႇ လွင်ႈ ၽဵင်ႇပဵင်း၊ ၾၢႆႇလွင်ႈပႃးလူမ်ႈ၊ လႄႈ လွင်ႈတူဝ်ႈတၼ်း လုၵ်ႈႁဵၼ်းမႃး။ 

ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈပွင်ႇၸႂ် လွင်ႈလမ်ႇလွင်ႈၵၢၼ်ပွင်ႇၸႂ် လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉၸိူဝ်းၼႆႉဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇ ၵေႈလိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ် တၢင်းလူဝ်ႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း လႄႈ တၢင်းလူဝ်ႇတူင်ႇၵူၼ်းတႄႉ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၵေႃႈ ယိူင်းဢၢၼ်းမၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပုၼ်ႈတႃႇသၢင်ႈတၢင်ႉႁႅင်းၵူၼ်းတင်းလၢႆ လႄႈ တႃႇပၼ်ႁႅင်းဢီးသူၼ်း လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုပ်ႈၼႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တေ ဢမ်ႇထိုင်လႆႈ။ ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်ၼႆႉ ပၢႆးၼႄဝႆႉ လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉ ဢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇဝၼ်းၸင်ႇၼႆႉ လႆႈထူပ်းၺႃးဝႆႉ၊ လွင်ႈ ၾၢင်ႁၢင်ႊ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21၊ လႄႈ လွင်ႈၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင် တႃႇၵေႈလိတ်ႈလႆႈ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ယႂ်ႇလူင် ၸိူဝ်း ၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ယႃႉၵဝ်း ၾၢႆႇပၢႆးၸၢင်ႊ

            ပၢႆးၸၢင်ႊၼႆႉ လႆႈမႃးလႅၵ်ႈလၢႆႊလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပၼ် ပိူင်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇမႃး၊ ၸိူဝ်ႉၼင်ႇ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၼိူဝ်ၼႅင်ႈၾႃႉ၊ လွင်ႈ တေႉ ဢၼ်ယိၼ်ႇမိူၼ်  (virtual reality) လႄႈ ၵၢၼ်ထတ်းထိၼ် ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢေႊ ဢၢႆႊၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ် သေတႃႉၵေႃႈ လွင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈၸိူဝ်းၼႆႉ သၢင်ႈလွင်ႈသဵင်ႇတႃႉတင်းၼမ် တင်းလၢႆယူႇ။ လွင်ႈတႅၵ်ႇငၢၵ်ႈၾၢႆႇ ပၢႆးယွတ်ႇ မၢႆ(digital) ဢၼ်ပဵၼ်လွၵ်းပဝ်ႇ ၼႂ်းၵႄႈၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈထိုင် လႆႈပၢႆးၸၢင်ႊ လႄႈ ၸိူဝ်းဢမ်ႇၶဝ်ႈထိုင်လႆႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းတင်းၼမ်တင်းလၢႆ လႆႈႁၢင်ႇတင်းလွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုပ်ႈၼႃႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉဝႆႉယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵႃး ၵၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ပၢႆးၸၢင်ႊၼမ်လိူဝ်လူၼ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းမႆႈၸႂ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ လႆႈတူၺ်းၼႃႈၶွမ်း၊ ၼႃႈၾူၼ်းၼမ်၊ လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၶေႃႈမုၼ်းသူၼ်ႇတူဝ်လႄႈ လွင်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းတေႃႇၼႃႈၵၼ် ၼႂ်းႁွင်ႈႁဵၼ်း ဢေႇယွမ်း လူင်းမႃး ၸိူဝ်းၼႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူၼ်ၼင်ႇ မိူဝ်ႈၸူဝ်ႊၶၢဝ်း တၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇႁႃႊလူင် ၶူဝ်ႇဝိတ်ႉ 19 ၼၼ်ႉ ႁူင်းႁဵၼ်းတင်းလူၵ်ႈ လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႊ သူႇၸူး ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၼိူဝ်ၼႅင်ႈၾႃႉမႃး၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈဢမ်ႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ် ၾၢႆႇလွင်ႈၶဝ်ႈထိုင် ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈၶိူင်ႈမိုဝ်း လႄႈ လႅင်းဢိၼ်ႇတႂ်ႇၼႅတ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉမႃး။ တႃႇထႅမ်လႆႈလွၵ်းပဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ သမ်ႉလူဝ်ႇမီး ၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်း လၢင်း ၼႂ်းယူင်ႉ သၢင်ႈပိုၼ်ႉထၢၼ်(insfrasturcture) လႄႈ လူဝ်ႇမီးပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ တႃႇမေႃသွၼ်ၶဝ် ႁႂ်ႈပေႃး ၸၢင်ႊမေႃဢဝ် ပၢႆးၸၢင်ႊ မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်း ႁႂ်ႈမီးတၢင်းထိုင်တီႈၼႆ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႊ တၢင်းလူဝ်ႇတေႃႇ ၼမ်ႉၵတ်ႉ

            ၵၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းလၢႆးတၢင်းဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈတွင်းတၢႆႊ လႄႈ ထတ်းထိၼ်ၵၢၼ်တွင်းၸိူဝ်းၼႆႉ လၢႆႊလၢႆႊ ၵွၺ်းတႄႉ ဢၢမ်ႇၸၢင်ႊႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း တူဝ်ႈတၼ်းၶဝ်ႈဢဝ်တီႈယူႇလႆႈ ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ်မိူဝ်းၼႃႈၶဝ်။ ၸဝ်ႈၵၢၼ်ၶဝ်တေႃႈလဵဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ႁႃ ၵူၼ်းၸိူဝ်းမီးပၢႆးဝူၼ်ႉၶူၼ်ႉထတ်းသၢင်၊ ပၢႆးဝူၼ်ႉၶူင်ႊသၢင်ႈ၊ လမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်ၵေႈလိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ်၊ လမ်ႉ ၵတ်ႉၾၢႆႇပၢႆးယွတ်ႇမၢႆ(digital)ၸိူဝ်းၼႆႉမႃး။ ၵူၺ်းၵႃႊပၵ်း ပိူင်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇတင်းၼမ်တင်းလၢႆ ယင်းဢမ်ႇပႆႇၸၢင်ႊဢဝ် ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းမေႃၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထႅမ်ၶဝ်ႈသႂ်ႇၼႂ်းလၵ်းႁဵၼ်း လူးၵွၼ်ႇ။

            တႃႇတေၵေႈလိတ်ႈလႆႈ လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉၸိူဝ်းၼႆႉၼၼ်ႉ ႁူင်းႁဵၼ်းတင်းလၢႆ တိုၼ်းလူဝ်ႇလႆႈမီးသၢႆတႃဢၼ် မေႃ တူၺ်းလူမ်ႈ၊ ႁၼ်ၵႂၢင်ႈတေႃႇ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ်ၵွၼ်ႇ။  တူဝ်ႇယၢင်ႇ- ၵၢၼ်ႁဵၼ်း ဢၼ်ယၼ်ၼိူဝ်ၶူင်းၵၢၼ် (project based)ၼႆႉ ၸၢင်ႊႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း ၸႂ်ႉတိုဝ်းတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၶဝ် ၼႂ်းၸူဝ်ႊပၢၼ်တေႉလႄႈ ဢိၵ်ႇတင်းဢီးသူၼ်း ပၼ်ႁႅင်းပႃး ၼမ်ႉၵတ်ႉမဵဝ်းဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈမီး ပုၼ်ႈတႃႇၼႃႈၵၢၼ်ၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈလိူၺ်ႈတူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ လႄႈ လွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆၾၢႆႇၽိင်ႈငႄႈ

လွင်ႈလိူၺ်ႈတူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸုမ်းတူင်ႇၵူၼ်းၶဝ် တိူဝ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵၼ်မႃး၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလူဝ်ႇ လႆႈမီးလွင်ႈ ပွင်ႇၸႂ်တေႃႇ လၢႆလၢႆၽိင်ႈငႄႈမႃး။ ၵူၺ်းၼႃႇ တႃႇတေဢဝ်ၸဵင်ႇႁၼ်လၢၵ်ႇလၢႆမႃးသႂ်ႇၼႂ်းပၵ်းပိူင်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်မီးလွင်ႈသဵင်ႇတႃႉဝႆႉယူႇ၊ ပိူင်လူင်မၼ်း တီႈၼႂ်းလႅၼ်ႊတွၼ်ႊ ၸိူဝ်းဢၼ်မီးယိုတ်းမၼ်ႈတေႃႇ လၵ်းႁဵၼ်းလၢႆး ၵဝ်ႇလၢႆးမွၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မေႃသွၼ်(ၽူႈသၢင်ႈပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ)ၶဝ် လူဝ်ႇလႆႈမေႃလႅၵ်ႈလၢႆႊၸႂ်ႉတိုဝ်း လွၵ်းလၢႆးၵၢၼ်ပူင်သွၼ် ဢၼ်လၢႆလၢႆ ၾၢႆႇ ၶဝ်ႈပႃးၸွမ်း၊ လူဝ်ႇလႆႈမေႃႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်း လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၾၢႆႇၽိင်ႈငႄႈသေယဝ်ႉ သမ်ႉလူဝ်ႇလႆႈပၼ် ႁႅင်းဢီးသူၼ်း ႁႂ်ႈ မီးမႃးၸႂ်ႁူႉ ဢၼ်မီးတေႃႇလွင်ႈပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းလုမ်ႈၾႃႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉပႃးယူႇ။ တူဝ်ယၢင်ႇ မေႃပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇလၢႆၽႃႇသႃႇ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႆႉ ၸၢင်ႊၸွၺ်ႈၸိုၵ်ႉပၼ် လွင်ႈတႅၵ်ႇငၢၵ်ႈ ၾၢႆႇၽိင်ႈငႄႈသေဢမ်ႇၵႃး၊ ယင်းၸၢင်ႊယုၵ်ႉလဝ်ပၼ်ႁႅင်းပႃး ၼမ်ႉၵတ်ႉလွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇၵပ်းသၢၼ်ၶွင် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ပႃးလူးၵွၼ်ႇ။ 

လွင်ႈၽဵင်ႇၽွၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁူမ်ႈပႃးတင်းလူမ်ႈ

            လွင်ႈၽဵင်ႇၽွၼ်း(equity)ၼႆႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ယႂ်ႇလူင်ဢၼ်ၼိူင်ႈ ၼႂ်းပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇဝႆႉယူႇ။ တႄႇဢဝ် လွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄယိင်းၸၢႆး၊ လွင်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမုၼ်းတူင်ႇၵူၼ်းဢမ်ႇၽဵင်ႇပဵင်း လႄႈ လွင်ႈၵၢၼ်ၸွမ်းပႃႈၸွမ်းၽၢႆႇ တီႈၼႂ်း လၵ်းႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းတင်းၼမ် ဢမ်ႇၸၢင်ႊလႆႈႁပ်ႉ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇဢၼ်ၶိုတ်းထၢၼ်ႈ ဝႆႉယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။  တႃႇတေၵေႈလိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၼၼ်ႉ လူဝ်ႇမီးလွင်ႈမႄးၶိုၼ်းပၵ်းပိူင်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ငဝ်ႈတေႃႇပၢႆ၊ လူဝ်ႇဝႆႉသုၼ်ႇ ဢွၼ်တေႃႇ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၶၢမ်ႇမၢင်ဝႆႉ လႄႈ လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈလပ်ႉလွင်းဝႃႈ ႁႅင်းတိုၼ်းတင်းလၢႆ လႆႈၸတ်း ၸႅၵ်ႇၵႂႃႇ ၽဵင်ႇၽဵင်ႇပဵင်းပဵင်းၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

            တူဝ်ယၢင်ႇ - လွင်ႈဢၼ်ၸုမ်းယူႇၼႅတ်ႇသၵူဝ်ႇ(UNESCO) ၶဝ်ပၼ်ႁႅင်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းယိင်းလဝ်ႊႁဵၼ်း ၼႂ်းပၢႆး STEM (ပၢႆးသၢႆႊ၊ ပၢႆးၸၢင်ႊ၊ ပၢႆးၸၢင်ႊၾူးၵၢၼ်၊ ပၢႆးၼပ်ႉ) ၸိူဝ်းၼႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ယိူင်းဢၢၼ်းမၼ်း တႄႉ ပဵၼ်တႃႇသၢင်ႈ တိုဝ်ႉတၢင်းဢၼ်ၽဵင်ႇၽွၼ်း(ၽဵင်ႇတီႈၽွၼ်းလႆႈ) ပုၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းၵူႊၵေႃႉ ၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ယဝ်ႉ။

လွင်ႈယူႇလီပၢႆးၸႂ် လႄႈ လွင်ႈၸူဝ်ႊပၢၼ်လီလိူဝ်

            လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ လႆႈၺႃးႁႅင်းႁိပ်ႇႁွမ်ႈယႂ်ႇလူင်တေႉတေႉ၊ တႄႇၸဵမ်ဢဝ် လွင်ႈလမ်ႉၵတ်ႉ ၵၢၼ် ႁဵၼ်းတေႃႇထိုင်ပႃး လွင်ႈမုင်ႈမွင်း ဢၼ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတင်းလူင်မုင်ႈမွင်းဝႆႉတီႈၶဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ လွင်ႈၼႆႉ သမ်ႉ ၸၢင်ႊႁႂ်ႈ ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး လွင်ႈမႆႈၸႂ်၊ လွင်ႈၸႂ်တူၵ်းၸႂ်ႁူင်ႈ၊ လႄႈ ဢိၵ်ႇတင်း လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉပၢႆးယူႇလီၸႂ် တၢင်ႇၸိူဝ်ႉတၢင်ႇမဵဝ်းမႃး။ ႁူင်းႁဵၼ်းၵမ်ႈၼမ် ဢမ်ႇမီးႁႅင်းတိုၼ်း ဢၼ်တေ ၸၢင်ႊၵေႈလိတ်ႈ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ဢၼ်ၼႆႉ ႁႂ်ႈထိုင်တီႈလႆႈ။

မေႃသွၼ်ၶဝ် ထုၵ်ႇလႆႈပၼ်ႁႅင်း လွင်ႈႁူမ်ႈမိုဝ်းၸွမ်းၶူင်းၵၢၼ် လွင်ႈယူႇလီပၢႆးၸႂ်၊ လွင်ႈမေႃၾၢင်ႉ ႁူႉလုၵ်ႈႁဵၼ်း ၸိူဝ်းမီးပိူင်ၾၢင်ၸႂ်သုၵ်ႉသေ လွင်ႈလူတ်းယွမ်းပၼ် လွင်ႈၸႂ်တူၵ်းၸႂ်ႁူင်ႈ လူၺ်ႈႁႃလွင်ႈၸွၺ်ႈထႅမ်၊ လွင်ႈသၢင်ႈသိုင်ႇ ဝႅတ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈၵမ်ႉၸွၺ်ႈ တေႃႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉယူႇ။

ပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇတူၺ်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21

            ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21 ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ မဵဝ်းဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႊယူႇလွတ်ႈၸွမ်း ၵၢပ်ႈပၢၼ်လႆႈ လႄႈ ဢၼ်ပၵ်းၸႂ်ၼိူဝ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်းႁူႉၶၢဝ်းယၢဝ်း ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။ ပိူင်ၾၢင်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21 တႄႉ မီးၼင်ႇ ပႃႈ တႂ်ႈၼႆႉယူႇ။

ၵၢၼ်ႁဵၼ်းဢၼ်ဢဝ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းပဵၼ်ငဝ်ႈ

            လွင်ႈလုၵ်ႉတီႈ ဢၼ်မေႃသွၼ်ပဵၼ်ၽူႈၼၢမ်းၼႂ်းၵၢၼ်ပူင်သွၼ်သေ လႅၵ်ႈလၢႆႊသူႇၸူးၵၢၼ်ႁဵၼ်း ဢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း ပဵၼ်ၽူႈၶပ်ႉဢီးမၼ်းၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ဢၼ်ပၼ်ႁႅင်း သုၼ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႊ လႄႈ ၵၢၼ် ဝူၼ်ႉထတ်းသၢင်ယူႇ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း - လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် ၸၢင်ႊႁဵၼ်းႁူႉ ၶေႃႈႁပ်ႉႁၼ် လႄႈ လွင်ႈၾိင်ႈတႅတ်ႈ ၵႃႈတီႈႁိူၼ်းတီႈယေးၶဝ်သေ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်းတီႈႁူင်းႁဵၼ်းသမ်ႉ ဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းတႃႇ ၵၢၼ်တုမ်ႉတွပ်ႇဢုပ်ႇ ဢူဝ်းၵၼ် လႄႈ တႃႇၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင် ဢၼ်ၵေႈလိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈဢဝ်ပၢႆးၸၢင်ႊ မႃးႁွမ်းပဝ်းၸွမ်း

ၵၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶိူင်ႈမိုဝ်း digital တႄႇၸဵမ်လွင်ႈပႅၼ်ႈပိူင်းၼေငဝ်းႁၢင်ႊသဵင်(smartboards) တေႃႇ ထိုင် လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းဢေႊဢၢႆႊသေ သွၼ်လိၵ်ႈၼၼ်ႉၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ဢၼ်မႃးလႅၵ်ႈလၢႆႊလွၵ်းလၢႆး ၵၢၼ်သွၼ် ၵၢၼ်ႁဵၼ်း ဝႆႉ ယူႇတေႉတေႉ။ ပၢႆးၸၢင်ႊၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ဢၼ်လီၶဝ်ႈၸႂ်ၵွၺ်းဢမ်ႇၵႃး၊ ပၼ်ႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း ၵေႃႉလႂ် ၵေႃႉၼၼ်ႉ လႆႈႁဵၼ်းႁူႉၸွမ်း ၼင်ႇတၢင်းလူဝ်ႇသူၼ်ႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈပႃး။ 

ၵၢၼ်ႁဵၼ်းဢၼ်မီးလွင်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်ႁဵၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်း လူၺ်ႈတူဝ်ထူပ်း

            ၵၢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်သၢင်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းဢၼ်လႆႈႁဵၼ်းၸွမ်းၵၢၼ်ထူပ်းမိုဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႁဵၼ်း ဢၼ် လမ်ႇလွင်ႈသုတ်း တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21 ၼႆႉယဝ်ႉ။ ၶူင်းၵၢၼ်ၸုမ်း၊ ၵၢၼ်လူင်းႁဵတ်းတူဝ်ထူပ်း လႄႈ ၵၢၼ်လူင်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းၼႂ်းတူင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းပၼ် ႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းတူဝ်ႈတၼ်းတႃႇသဵင်ႇတႃႉလႆႈ ၼႂ်းၸူဝ်ႊပၢၼ် တေႉသေ ႁႂ်ႈမေႃယူႇ ႁူမ်ႈသၢင်ႈပဵၼ်ၸုမ်း လႄႈ ႁႂ်ႈမီးၸႂ်ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇတေႃႇ ပိူၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉတၢင်ႇၸိူဝ်း- လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉ တႃႇပီႊႁူဝ်ပၢၵ်ႇႁူပ်ႈ21

            ၸွမ်းၼင်ႇ လူၵ်ႈလူင်ၼႆႉ မီးလွင်ႈၵွင်ႉၼွင်ႇၵၼ်မႃးတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ လွင်ႈလႆႈမီးတၢင်းတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ထွင်သၢၼ် တင်းပိူၼ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈပႃးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉတင်းၽိင်ႈငႄႈ၊ တၢင်းယုမ်ႇယမ်၊ လႄႈ ၸဵင်ႇႁၼ် ဢၼ်မဵဝ်း ပႅၵ်ႇ ပိူင်ႈ တင်းႁင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇမႃး။ လွင်ႈၼႆႉၼႆႉ မႃးသဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ပၵ်းပိူင်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇႁႂ်ႈလႆႈတိူဝ်းၵႂၢင်ႈၵႆလိူဝ်သေလွင်ႈတၢင်း ႁူႉမေႃၾၢႆႇလိၵ်ႈလၢႆးသေဢမ်ႇၵႃး၊ လႆႈသႂ်ႇၸႂ်ပႃး ၵႃႊၶၼ်လွင်ႈမေႃသွၼ်ႇတေႃႇပိူၼ်ႈ၊ လွင်ႈမေႃယိူၼ်ႉတေႃႇၵၼ်၊ လႄႈ လွင်ႈမေႃပိၼ်ႇပၢႆႇၼပ်ႉထိုဝ်ၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

            တူဝ်ယၢင်ႇ - ႁူင်းႁဵၼ်းဢၼ်ပိုတ်ႇပၢင်ႇ ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈဢုပ်ႇလၢတ်ႈတၢၼ်ႈၶႆႊ လွင်ႈယဵၼ်ႇငႄႈၽိင်ႈ ထုင်းၼမ်လၢႆ ၼၼ်ႉ ၸွၺ်ႈႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း ႁုၼ်ႈမုၼ်းၸဵင်ႇႁပ်ႉႁၼ် ၸၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉမႃးလႆႈ၊ ပဵၼ်ဢၼ် ႁၢင်ႈႁႅၼ်းႁႂ်ႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ႈ သူႇ လႆႈ ၼႃႈၵၢၼ်လၢႆလၢႆသႅၼ်း လႄႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆၼၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉယႂ်ႇလူင် ဢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းထူပ်းတေႃႇ ၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်တေႃႈလဵဝ်

(The Biggest Challenge Faced by Students Today)

            ၼႂ်းၵႄႈလွင်ႈသဵင်ႇတႃႉ တင်းၼမ်လၢႆၼၼ်ႉ လွင်ႈယူႇလီပၢႆးၸႂ်ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၶွင်ႈၶမ် ဢၼ်ႁိပ်ႇႁွပ်ႈသေ ပိူၼ်ႈ ဝႆႉ။ ႁႅင်းႁိပ်ႇဢီး လွင်ႈလူဝ်ႇလႆႈဝၢၵ်ႈလိၵ်ႈသုင်သုင်၊ လွင်ႈလူဝ်ႇလႆႈမေႃလဵၼ်ႈၵေႃႉသိုဝ်ႇသၢၼ်လီ ၼႂ်းၵၼ်ႊၵူၼ်း၊ လႄႈ ဢိၵ်ႇတင်းလွင်ႈလူဝ်ႇလႆႈထူပ်းတေႃႇ ၸတ်းၵၢၼ်တင်း လွင်ႈဢမ်ႇလပ်ႉလွင်းဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ႁႅင်း ႁိပ်ႇလူင် ဢၼ်တူၵ်းၼိူဝ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ဝႆႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵႃး လွင်ႈႁူမ်ႇငမ်းသိုဝ်ႇၵၼ်ႊၵူၼ်း(သူဝ်ႇသျလ်ႇမီႇတီႇယႂ်ႇ) ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ သမ်ႉတိူဝ်းထႅမ်ႁႅင်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် မီးတၢင်းၶုၺ်ႉႁၼ် ဢမ်ႇပဵင်းပေႃး လႄႈ တၢင်းၶုၺ်ႉႁၼ်လႆႈယူႇ လွတ်ႈလႅဝ်းပႃးထႅင်ႈ။

တႃႇတေၵေႈလိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ၼႆႉ ၼႂ်းလၵ်းႁဵၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလႆႈပႃးၵၢၼ်ႁဵၼ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇ လူၺ်ႈ  ပၢႆးၸႂ်။ မေႃသွၼ်ၶဝ်ထုၵ်ႇလီမီး ၵၢၼ်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ တႃႇမေႃမၢႆႊႁူႉလႆႈ လႄႈ တႃႇၸွၺ်ႈထႅမ်လႆႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ် ထူပ်းၺႃးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဝႆႉ ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ လၵ်းၼမ်းၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈလပ်ႉလွင်းဝႃႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် မီးလွင်ႈ ၶဝ်ႈထိုင် ၵၢၼ်ၸွင်းၸေးလွင်ႈၵိူဝ်းၵုမ်ၾၢႆႇပၢႆးၸႂ်ၼႆပႃး။

တွၼ်ႊလူပ်းလိုၼ်း

            လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၸူဝ်ႊပၢၵ်ႇပီႊ 21 ၼႆႉ မၼ်းမီးလၢႆၼႃႈလၢႆၾၢႆႇဝႆႉတေႉတေႉ၊ တႄႇဢဝ်ၸဵမ်လွင်ႈ ၾၢႆႇ ပၢႆးၸၢင်ႊ၊ ၾၢႆႇၵၼ်ႊၵူၼ်း၊ လႄႈ ၾၢႆႇလွင်ႈသူၼ်ႇတူဝ်ၵူၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉဝႆႉ။ ဝႃႈၼၼ် သေတႃႉၵေႃႈ လွင်ႈသဵင်ႇတႃႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်း မီးတိုဝ်ႉတၢင်း တႃႇႁုၼ်ႈမုၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႊ လႄႈ ၾၢႆႈႁႃၶူင်ႊသၢင်ႈလွင်ႈမႂ်ႇမႂ်ႇယူႇ။ လူၺ်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ ပၢႆးၸၢင်ႊလီလီ၊ ပေႃးဢီးသူၼ်း လွင်ႈၵူႊၵေႃႉၶဝ်ႈ ႁူမ်ႈပႃးၸွမ်း၊ လႄႈ ပေႃးဝႆႉသုၼ်ႇဢွၼ်လွင်ႈယူႇလီၾၢႆႇပၢႆး ၸႂ်တႄႉ ၵေႃႈ ပၵ်းပိူင်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇဢၼ်လႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ တေၸၢင်ႊလႅၵ်ႈလၢႆႊ ႁႂ်ႈမႅၼ်ႈငမ်ႇၸွမ်းၼင်ႇတၢင်းလူဝ်ႇ ဢၼ်မီးမႃးၼႂ်း လူၵ်ႈၶူင်း ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႊဝႆႉယူႇတင်းၶၼ်တင်းၽႂ်းၼႆႉယူႇ။

            ၽူႈသၢင်ႈလၵ်းၼမ်းၶဝ်၊ ၽူႈသၢင်ႈပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ဢိၵ်ႇတင်းၾၢႆႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၶဝ် လူဝ်ႇလႆႈႁူမ်ႈမိုဝ်း ၵၼ်သေ ၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလွင်ႈႁေႉႁၢမ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ သေဢမ်ႇၵႃး လူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈလပ်ႉလွင်းဝႃႈ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၼႆႉ သိုပ်ႇပဵၼ်လွင်ႈ ပိုၼ်ႉထၢၼ် ပုၼ်ႈတႃႇလွင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈသူၼ်ႇၵေႃႉ လႄႈ လွင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈ တူင်ႇဝိူင်းၵူၼ်းလူင်တင်းလူမ်ႈၵႂႃႇၼႃႈ ၼႆယူႇ ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။

… … … …

             ၽိုၼ်ဢၢင်ႈဢိင်

1.     Zhao, Y. (2012). World Class Learners: Educating Creative and Entrepreneurial Students. Corwin Press.

2.     Fullan, M. (2013). The New Pedagogy: Education for the Digital Age. Pearson.

3.     Voogt, J., & Roblin, N. P. (2012). A comparative analysis of international frameworks for 21st-century competencies. Journal of Curriculum Studies, 44(3), 299-321.

4.     OECD (2018). The Future of Education and Skills: Education 2030. OECD Publishing.

5.     UNESCO (2015). Rethinking Education: Towards a Global Common Good? UNESCO Publishing.

6.     World Economic Forum (2020). Schools of the Future: Defining New Models of Education for the Fourth Industrial Revolution.